De Grote Indonesië-tentoonstelling

De Nieuwe Kerk opent dit najaar De Grote Indonesië-tentoonstelling 
In samenwerking met partners uit Indonesië en Nederland

De Nieuwe Kerk opent op zaterdag 21 oktober De Grote Indonesië-tentoonstelling. Alhoewel in ons land al veel vaker tentoonstellingen over Indonesië zijn geweest, belooft deze tentoonstelling speciaal te worden. Eerdere tentoonstellingen gingen vaak over specifieke periodes of kunsthistorische thema’s uit de lange geschiedenis van het grootste eilandenrijk ter wereld. Deze tentoonstelling in De Nieuwe Kerk aan de Dam kiest nadrukkelijk voor het grotere verhaal. Met de blik van nu. Een verhaal dat nog altijd te weinig aandacht krijgt in de Nederlandse schoolboeken. 

De tentoonstelling geeft een beeld van de lange en veelbewogen geschiedenis en de rijke culturen van het land en de bewoners door de eeuwen heen. Van de hoogtijdagen van het legendarische Majapahit-rijk, de koloniale overheersing tegenover de Indonesische onafhankelijkheid en de Tweede Wereldoorlog tot de revolutie en het uitroepen van de republiek door Sukarno, het tijdperk Suharto en het huidige Indonesië met al haar beloftes en uitdagingen. De tentoonstelling is een ode aan de grote culturele diversiteit die de archipel al eeuwen kenmerkt. Samengesteld als een meerstemmige biografie met aandacht voor uiteenlopende perspectieven en traumatische ervaringen. De Nieuwe Kerk maakt de tentoonstelling voor een breed publiek dat nieuwsgierig is en meer wil weten.

Aan de hand van honderden objecten en talloze verhalen wordt de geschiedenis in beeld gebracht. Met persoonlijke toelichting in audio en tekst door vertegenwoordigers uit diverse gemeenschappen in Indonesië en Nederland. De tentoonstelling is ook een plek voor nieuwe verhalen en verzwegen geschiedenissen. We delen een verleden, maar hetzelfde verleden verdeelt ons ook. De tentoonstelling is daarmee ook de weerslag van een dialoog die nog lang niet is afgesloten. 

Voor deze omvangrijke tentoonstelling werkt De Nieuwe Kerk samen met een grote groep historici, kunstenaars, studenten, musea, ooggetuigen en ervaringsdeskundigen in Indonesië en Nederland. De Grote Indonesië-tentoonstelling is een half jaar lang te zien, tot en met maandag 1 april 2024.

Musea, archieven en hedendaagse kunstenaars
Ruim 300 objecten worden getoond. Van eeuwenoude archeologische vondsten, sculpturen, historische documenten en toegepaste kunst tot wajangpoppen, textiel, sieraden, mode, maar ook schilderkunst, fotografie en films. Ze zijn afkomstig uit tientallen musea en privécollecties. Uit Indonesië komen de bruiklenen uit onder meer Museum Nasional Indonesia, Galeri Nasional Indonesia en Affandi Museum. Uit Nederland komen collectiestukken uit National Museum van Wereldculturen, Nationaal Archief, Rijksmuseum, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en andere collecties. Hedendaagse kunst loopt als een rode draad door de tentoonstelling. Het zijn Indonesische kunstenaars die met hun werk reflecteren op tal van actuele thema’s als gender en klimaatverandering. Te zien zijn straks werken van Alfiah Rahdini (1990, Bandung), Citra Sasmita (1990, Bali), Eko Nugroho (1977, Yogyakarta), FX Harsono (1949, Jakarta), Heri Dono (1960, Jakarta), Timoteus Anggawan Kusno (1989, Yogyakarta) en vele anderen. 

Opzet en thema’s
De tentoonstelling start met een mini-college over het land. Daarna betreden bezoekers de kleurrijke en veelzijdige wereld van Nusantara, de eeuwenoude benaming van het gebied dat nu bekendstaat als Indonesië. De overweldigende natuur en biodiversiteit staan centraal, inclusief de uitdagingen die hierbij horen. Het derde thema gaat over handel, wereldreligies en legendarische dynastieën. Gevolgd door het hoofdstuk over de belangrijke voorouderverering – met de traditionele dodenrituelen – binnen verschillende gemeenschappen als de Molukse en Papoease. Bezoekers maken daarna een sprong in de tijd: na de dramatische gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog en de omwentelingen van de Revolusi staan ze oog-in-oog met de jonge Republik Indonesia. De overweldigende vormgeving op deze plek verbeeldt een roerige tijd in de strijd om vrijheid. Een volgend thema gaat dieper in op het verzet tegen de Nederlandse overheersing die veel verder teruggaat dan de bekende revolutietijd. Hier wordt verteld over de vele verzetsstrijders en de impact van het opkomende nationalisme. Daarna staat de gedeelde geschiedenis tussen Indonesië en Nederland centraal. Beginnend in de 16de eeuw als de eerste Nederlanders onder de vlag van de Verenigde Oost-Indische Compagnie afreizen naar de archipel, naar de 19de eeuw waarin de Nederlanders talloze oorlogen voeren om het gezag met grof geweld verder uit te breiden. Dat tijdens het Nederlandse koloniale bewind honderdduizenden mensen tot slaaf werden gemaakt, is lang niet bij iedereen bekend. 

In het slotthema van de tentoonstelling staat het huidige Indonesië centraal en komen de jongere generaties aan het woord. Zij spreken hun wensen uit voor de toekomst van het land, omringd door hedendaagse kunstenaars die met hun werk reflecteren, bekritiseren, maar ook perspectief bieden.  

Samenwerkingen
De Nieuwe Kerk werkt samen met verschillende gemeenschappen in Indonesië en Nederland. Met vele historici, studenten, kunstenaars, museumexperts, archivarissen, verzamelaars, schrijvers, ervaringsdeskundigen en ooggetuigen in binnen- en buitenland. Alleen door de uitwisseling van kennis en verhalen kan deze tentoonstelling in co-creatie tot stand komen. Dankzij de samenwerking met Museum Sophiahof in Den Haag komen ooggetuigen en familieleden met diverse Indonesische achtergronden aan het woord. Zij vertellen onder meer over de Japanse bezetting.

Ook wordt er een uitgebreide programmering bij de tentoonstelling ontwikkeld. Zo worden er verschillende speciale avonden georganiseerd waarin bekende schrijvers als Reggie Baay, Thom Hoffman, Dido Michielsen en vele anderen verhalen over Indonesië vertellen. 

Slavernij in de Oost
Weinig mensen beseffen dat het Nederlandse slavernijverleden niet alleen de trans-Atlantische slavenhandel en slavernij betrof. In het voormalige Nederlands-Indië werden honderdduizenden tot slaafgemaakt, verhandeld en in slavernij gehouden. Het Nederlandse geschiedenisonderwijs over het slavernijverleden beperkt zich echter over het algemeen tot de West. Het feit dat de slavernij in de Oost (nog) geen plek heeft in het collectieve geheugen vormt de aanleiding voor De Nieuwe Kerk om een speciale rondleiding in samenwerking met schrijver Reggie Baay te ontwikkelen. De rondleiding Slavernijverleden in de Oost is niet alleen voor het vo en mbo, maar uitdrukkelijk voor alle bezoekers.

De Grote Indonesië-tentoonstelling is te zien vanaf zaterdag 21 oktober 2023 tot en met maandag 1 april 2024 in De Nieuwe Kerk Amsterdam.