Gebrandschilderde ramen

De Nieuwe Kerk kent een lange traditie van gebrandschilderde ramen. Het oudste raam dateert uit het midden van de zeventiende eeuw, het nieuwste is in 2005 geïnstalleerd. De voorstellingen op de ramen zijn representatief voor wat men in de loop van de geschiedenis van De Nieuwe Kerk van belang achtte.

Graaf Willem IV schenkt Amsterdam in 1342 het stadswapen
1650, Jan Gerritsz. van Bronckhorst (1603–1661), 1977, Harry op de Laak (1925–2012); gebrandschilderd glas

Dit is het oudste gebrandschilderde raam van De Nieuwe Kerk. Het werd geschonken door de Stad Amsterdam, die na de brand van 1645 veel bijdroeg aan de herbouw van de kerk, en is één grote uiting van stedelijke trots. Dat blijkt niet alleen uit de voorstelling –een belangrijke gebeurtenis uit Amsterdams verleden: de schenking van het stadswapen – maar ook uit de toegevoegde familiewapens van de toenmalige stadsbestuurders.
Hoog gezeten op een troon schenkt graaf Willem IV het stadswapen met drie Andreaskruisen aan een lid van het Amsterdamse stadsbestuur. Van Bronckhorst maakte een knappe compositie waarin de verheven positie van de graaf goed uitkomt. Het deel met de toeschouwers achter een balustrade en vogels in de lucht is niet van zijn hand. Het werd pas in 1977 uitgevoerd, naar ontwerp van Harry op de Laak.

Herinneringsraam voor de inhuldiging van koningin Wilhelmina
1898, J.L.L. Schouten, naar ontwerp van Otto Mengelberg (1867–1924), gebrandschilderd glas

Ter gelegenheid van de inhuldiging van de 18-jarige Wilhelmina tot Koningin der Nederlanden werd dit raam gemaakt. Het illustreert de innige band tussen de Nederlandse Staat en zijn vorstenhuis. Bovenaan is de Oranjedynastie te zien, beginnend met Willem de Zwijger en Louise de Coligny en eindigend met Wilhelmina’s ouders, Willem III en Emma. In de onderste helft is in allegorische taferelen het verbond tussen Willem de Zwijger en de Zeven Provinciën uitgebeeld, en de begroeting van koningin Wilhelmina door Welvaart en Trouw van het volk. Wilhelmina’s hand ligt op de Grondwet, haar aangeboden door de Gerechtigheid.

Herdenkingsraam ter gelegenheid van vijftig jaar vrijheid
1995, Toon Verhoef (1946)

Dit herdenkingsraam kwam tot stand op initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Ter gelegenheid van vijftig jaar bevrijding werd de kunstenaar Toon Verhoef uitgenodigd een raam te ontwerpen. Het moest een tweeledig doel dienen: enerzijds herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, anderzijds viering van de herwonnen vrijheid en hoop op een toekomst in blijvende vrede. Het resultaat is een eigentijds kunstwerk, dat toch een band heeft behouden met het verleden. Want het raam heeft nog het originele formaat en de gotische elementen.

Raam als nationaal aandenken aan het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Beatrix
2005, Marc Mulders (1958)

Op 29 april 2005 werd door H.M. de Koningin een nieuw glas-in-loodraam onthuld. Dit raam, getiteld De tuin en ontworpen door de Tilburgse beeldend kunstenaar Marc Mulders, is het nationale aandenken ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubileum van koningin Beatrix. Het raam verbeeldt een tuin, symbool van de ordening van diversiteit; iets waar ook het staatshoofd voor staat. In 2007 werd De tuin in een internetpoll gekozen tot beste kunstwerk van de laatste vijftig jaar.

Herinneringsramen aan het 40-jarige regeringsjublieum van Koningin Wilhelmina in 1938. Aangeboden door Amsterdamse bevolking.

De ramen zijn vooral een huldeblijk aan de vrouwelijke telgen van de Oranjes. Zo staat koningin Wilhelmina linksboven naast Juliana van Stolberg, de moeder van Willem de Zwijger. Rechts staan naast elkaar de koningin-moeder Emma en prinses Juliana met in haar armen de toen pas geboren prinses Beatrix.