Monumenten voor schrijvers
Tal van bekende en (nu) minder bekende schrijvers zijn in De Nieuwe Kerk begraven of herdacht met een gedenksteen. Grote namen zijn natuurlijk Joost van den Vondel en P.C. Hooft. Vondel noemde de kerk ‘de Koningin van Aemstels hooftgebouwen’. Nog in 2003 onthulde Hella S. Haasse hier een gedenktekst voor Hooft. De negentiende-eeuwse dichter Isaäc da Costa werd in De Nieuwe Kerk bijgezet, evenals de destijds zeer populaire dominee-dichter Ten Kate, die misschien wel het langste gedicht ooit over de kerk schreef. Ruim 120 pagina’s telde zijn gedicht De Nieuwe Kerk.
Monument voor Joost van den Vondel (1587–1679), vervaardigd in 1772
Op 5 februari 1679 stierf op 91-jarige leeftijd Nederlands grootste dichter en toneelschrijver, Joost van den Vondel. Eervol werd hij begraven: veertien dichters droegen zijn kist en in de schouwburg werd een van zijn toneelstukken opgevoerd, voorafgegaan door een lijkrede.
Aan de zerk op zijn graf in De Nieuwe Kerk was Vondels roem echter niet af te lezen. Pas drie jaar later werd er een grafschrift aangebracht. Deze zwart-witte gedenkplaat werd in 1772 gemaakt, op kosten van het kunstgenootschap Diligentiae omnia. De urn met lauwerkransen en de sobere classicistische vormgeving zijn karakteristiek voor die tijd.
Gedenktekst voor P.C. Hooft (1581–1647)
Op zondag 16 maart 2003, zijn 456ste geboortedag, onthulde de schrijfster Hella S. Haasse in De Nieuwe Kerk een gedenktekst voor de in de kerk begraven P.C. Hooft.
De schrijver-dichter P.C. Hooft is gedoopt, getrouwd en begraven in De Nieuwe Kerk. Na 456 jaar is ter nagedachtenis een blijvend monument geplaatst in de kerk.
Gedenksteen voor Hella Haasse ( 2 februari 1918 – 29 september 2011)
Op donderdagmiddag 1 februari 2018 werd in De Nieuwe Kerk Amsterdam, aan de vooravond van haar honderdste geboortedag 2 februari, een gedenksteen onthuld ter ere van schrijfster Hella S. Haasse. Haar twee kleindochters Merel en Alissa van den Berg, Professor Herman Pleij, haar biografe Aleid Truijens en uitgeverij Querido waren bij de onthulling en de festiviteiten aanwezig. Georgina Verbaan en Willem Nijholt lazen voor. Het ontwerp van de steen is van Wigger Bierma en de grafisch beeldhouwer is Henk Welling.
Hélène Serafia Haasse, auteursnaam Hella S. Haasse, werd geboren op 2 februari 1918 in Jakarta, in het toenmalige Nederlands-Indië. 2018 is het jaar van haar honderdste geboortedag en tegelijk is het zeventig jaar geleden dat zij debuteerde met het Boekenweekgeschenk Oeroeg. Dit boek was haar grote doorbraak. Vele romans, essays en autobiografische teksten volgden. Vrijwel alle belangrijke Nederlandse literaire prijzen vielen haar ten deel, de P.C. Hooft-prijs (1983) en de Prijs der Nederlandse Letterkunde (2004) voorop. In 1992 werd zij door koningin Beatrix onderscheiden met de zeldzame eremedaille voor Kunst en Wetenschap. Hoe rijk en geliefd haar literaire werk was, blijkt wel uit de volgende wapenfeiten: als enige schreef zij drie keer het Boekenweekgeschenk, in 1948, 1959 en 1994. Haasse is ook een van Nederlands meest vertaalde auteurs, in vijfentwintig landen is werk van haar verschenen. In Frankrijk is het zelfs integraal vertaald. President Chirac onderscheidde haar met het eervolle Légion d’honneur. Er zijn boeken van haar verfilmd. Oeroeg en Het woud der verwachting hebben steevast een hoge plek op veel leeslijsten van middelbare scholieren.
Gedenksteen voor Johan Huizinga (1872-1945)
Op woensdagmiddag 30 januari 2019 onthulde Ingrid van Engelshoven, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, een gedenksteen ter ere van historicus en schrijver Johan Huizinga. Aanleiding was het 100-jarig jubileum van zijn literaire meesterwerk Herfsttij der Middeleeuwen. Op 31 januari 1919 ondertekende Huizinga het voorwoord van dit beroemde, zeer invloedrijke werk dat generaties historici en studenten in binnen- en buitenland heeft geïnspireerd.
De onthulling deed de minister samen met familieleden van Huizinga. Schrijver Bart van Loo – auteur van De Bourgondiërs (vijf sterren in De Morgen) en emeritus hoogleraar historische letterkunde Herman Pleij hielden inspirerende inleidingen. Walter Nikkels ontwierp de steen en Henk Welling voerde het uit.
Gedenksteen voor Multatuli (1820–1887)
Op maandag 17 februari 2020 werd in De Nieuwe Kerk een gedenksteen ter ere van Multatuli, Eduard Douwes Dekker, onthuld door koning Willem Alexander en leerlingen van de OBS Multatuli in Amsterdam. De bijzondere gebeurtenis was een initiatief van het Multatuli Genootschap. De onthulling van de steen markeerde de start van het Multatuli-jaar 2020, ter ere van de 200ste geboortedag van de Amsterdamse schrijver. Multatuli werd het bekendst met zijn roman Max Havelaar, voor het eerst gepubliceerd in 1860 en in meer dan veertig talen uitgegeven. Dit werk werd in 2002 door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde uitgeroepen tot het belangrijkste Nederlandstalige letterkundige werk aller tijden. De roman, waarin de schrijver scherp de houding van de kolonisatoren in Nederlands-Indië – het huidige Indonesië – aan de kaak stelt, had grote invloed op de Nederlandse letterkunde en het koloniale beleid. Multatuli en Max Havelaar zijn onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse geschiedenis en literatuur.
De gedenksteen is ontworpen door kunstenaar Jeroen Henneman, die zich daarbij sterk liet inspireren door Max Havelaar. De steen bevat de handtekening van Multatuli en de befaamde eerste zin van het boek: ‘Ik ben makelaar in koffie, en woon op Lauriergracht no. 37.’ Daarnaast bevat de steen een smaragd, een verwijzing naar Multatuli’s benaming voor Nederlands-Indië ‘gordel van smaragd’.
Gedenksteen voor Willem Frederik Hermans
Op dinsdagmiddag 31 augustus 2021 werd door burgemeester Femke Halsema van Amsterdam en Guy Verhofstadt, oud-premier van België en thans Europarlementariër, samen met de familie Hermans een gedenksteen onthuld ter ere van Willem Frederik Hermans.
Aanleiding is de 100ste geboortedag op 1 september van de schrijver. Guy Verhofstadt, hield in De Nieuwe Kerk een lofrede. Thom Hoffman, acteur en fotograaf, sprak over Hermans Ludens.